Umiejętność sprawnego mówienia to w naszych czasach umiejętność szczególnie ważna. Słowo odgrywa ogromną rolę. Nawet niezbyt rażące wady wymowy mogą niekiedy zaważyć na przyszłości wielu ludzi. Zamykają im drogę do wielu, interesujących, atrakcyjnych zawodów. Zatem poprawne posługiwanie się językiem jest niezmiernie istotne. Stanowi warunek pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Bardzo ważna jest umiejętność formułowania myśli, ale nawet ci, którzy to potrafią, nie osiągną celów, jeżeli ich wypowiedź, choćby najrozsądniejsza, będzie wygłoszona wadliwie, np. ze śmieszącym słuchaczy seplenieniem.

Wady wymowy to obecnie coraz częstsze zjawisko występujące u dzieci w wieku szkolnym, a zaczynające się już w przedszkolu. Niewielu rodziców zdaje sobie sprawę, że ich dziecko źle mówi. Najczęstszą wadą wymowy dzieci w wieku przedszkolnym jest wada zwana seplenieniem. Jest to niewłaściwa realizacja głosek szeregu szumiącego, syczącego, ciszącego. Drugą wiodącą wada wśród dzieci przedszkolnych jest rotacyzm, a więc niewłaściwa realizacja głoski r.

Jak możemy chronić nasze dziecko przed wadami wymowy? Na co zwrócić uwagę ucząc je prawidłowej wymowy? Są to zasadnicze pytania, na które rodzice winni znać odpowiedź.

U progu przedszkola (3 r.ż) dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski oraz spółgłoski z wyjątkiem: s, z, c, dz, sz, cz, rz, dż oraz r. Okres swoistej mowy dziecka zaczyna się w wieku3 lat i trwa do 7 roku życia. W okresie 5-6 lat dziecko zdobywa umiejętność pełnego zasobu głoskowego języka polskiego. W wieku 3 lat utrwalają się głoski: ś, ź, ć, dź. W wieku 4 lat utrwalają się głoski: s, z, c, dz, w wieku 5 lat utrwalają się głoski sz, rz, cz, dż oraz następuje właściwe umiejscowienie głoski r, w wieku 6-7 lat utrwala się prawidłowa wymowa wszystkich głosek, w tym również r.

Wszelkie odstępstwa od ww. schematu, zła i nieprawidłowa realizacja głosek lub ich brak w czasie, w którym powinny pojawić się, powinny wzbudzić niepokój rodziców.

Aby uniknąć problemów z wymową dzieci w wieku przedszkolnym, należy od najwcześniejszych lat zwrócić uwagę na:

Sposób rozmowy z dzieckiem – w wieku przedszkolnym mówimy do dziecka dużo, wolno, wyraźnie, o rzeczach zrozumiałych i prostych, krótkimi zdaniami.

Przemawianie pieszczotliwe, zdrabniające i zniekształcające wyraz nie powinno mieć miejsca.

Niesłychanie ważną rzeczą jest, aby w wieku przedszkolnym całkowicie odstawić butelkę ze smoczkiem oraz smoczek.

Szczególnie należy zwrócić uwagę na prawidłową budowę anatomiczną narządów mowy:

Jama ustna: bardzo ważne jest tu uzębieni, zwrócenie uwagi na nieprawidłowości zgryzu, które nie leczone prowadzą do wad wymowy, jak również na wymowę dziecka w czasie wymiany zębów.

Język: dziecko powinno umieć swobodnie unieść język ku górze, wysunąć go, oblizać wargi, kląskać, liczyć czubkiem języka zęby górne i dolne, dotykać podniebienia górnego językiem. Wykonując te ćwiczenia, gimnastykujemy nie tylko język, ale również rozciągamy wędzidełko, które jeżeli jest za krótkie, uniemożliwia podnoszenie języka ku górze, a co za tym idzie dziecko nie może realizować głosek, w których język winien znajdować się przy podniebieniu.

Wargi: Muszą być elastyczne i również należy je ćwiczyć przez wykonanie takich zadań, jak: robienie dzióbka, uśmiech, uśmiech jednostronny w prawo, w lewo, cmokanie, przesyłanie całusów.

Nos: Nos powinien być drożny, zawsze czysty, dziecko jak najszybciej powinno nauczyć się czyścić nos z zalegającego w nim kataru; powinno oddychać nosem. Do rodziców należy obowiązek dbania o ten narząd mowy. Zatkany nos powoduje, że dziecko oddycha ustami, język wówczas wysuwany jest do przodu, często wsuwany między zęby. Jest to przyczyną wielu wad zgryzu, seplenienia międzyzębowego, zamiany w mowie głosek sz, rz, cz, na s, z, c, dz.

Słuch: Musimy być pewni, że narząd słuchu dziecka jest zdrowy i nie budzi żadnych wątpliwości. Bardzo ważne są tu ćwiczenia słuchu fonemowego: należy pokazywać dziecku obrazki z jednoczesnym komentarzem słownym i prosić, by przypisało właściwy obrazek do właściwego wyrazu. Wyrazy muszą się różnić tylko jedną głoską np. półka – bułka> Pytanie do dziecka; gdzie jest półka, a gdzie bułka? – pokaż. 

            W leczeniu wad wymowy bardzo dużą rolę odgrywa czas. Nie należy więc zwlekać
z poradą u specjalisty, jeżeli zauważymy, że dziecko ma problem z wymową.

Im szybciej, tym skuteczniej!

Przykładowe zabawy-ćwiczenia języka:

Zabawa „Języczek skaczący jak piłeczka"

Dziecko pracuje językiem, „kląskając" i powtarzając sylaby „kla-klo".

- Zabawa „Języczek niedźwiadka zlizującego słodki miodek"

Dziecko oblizuje wargi językiem w stronę prawą i lewą; jeżeli mamy taką możliwość, to ćwiczymy z prawdziwym miodem (jeśli dziecko lubi).

- Zabawa „Języczek-ogrodniczek"

Zachęcamy dziecko do wykonywania różnych ruchów językiem język-łopatka

- kopie grządki; język-grot - nasadza na każdą grządkę-ząbek (nowe kwiatki)

Zabawa „Języczek się opala"

Dziecko wysuwa język płaski jak „łopatka" i „wygrzewa" się jak na „na patelni".

-  Zabawa „w chowanego"

W zabawie dziecko wysuwa język, po czym szybko go chowa.

 Opracowała;B. Pawłowska